Tekinsiz Karşılaşmalar

İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi’nde Türkiye’den altı kadın sanatçının çalışmaları yer alıyor

Hayal ve Hakikat sergisiyle eş zamanlı kurgulanan Tekinsiz Karşılaşmalar sergisi, Türkiye’den altı kadın sanatçının güncel fotoğraf çalışmalarına yer veriyor. Sergide Silva Bingaz, Banu Cennetoğlu, Çınar Eslek, Zeren Göktan, Zeynep Kayan ve Melisa Önel, bir taraftan özgün görsel anlatılarıyla tekinsiz karşılaşmalar meselesinin felsefi, sosyokültürel, bireysel ve sanatsal yönlerini ele alırken, diğer taraftan günümüzde fotoğrafın olanaklarını araştırıyor. 16 Eylül 2011 - 22 Ocak 2012 tarihleri arasında İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi’nde yer alacak serginin küratörleri Çelenk Bafra ve Levent Çalıkoğlu.

"Tekinsiz" (Uncanny/Unheimlich), özellikle felsefe ve sanatta bir şeyin aynı anda hem yabancı ve tuhaf, hem de şaşırtıcı derecede yakın ve aşina gelmesini ifade etmek için kullanılan bir kavram. Tuhaf bir "déjàvu" duygusuna yakın sayılabilecek tekinsizlik, öngörülmeyen, beklenmeyen, hatırlanan, belirsiz ve muğlâk olana dairdir. Bir fotoğrafla karşılaşma anındaki ilk his de içinde tekinsizlik barındırır. Bu ilk karşılaşmanın ötesinde, bazı fotoğrafların konusu, objesi ya da formu da tekinsiz olabilir, hatta fotoğrafçının yaklaşım biçimi ortaya çıkan görseli tekinsiz kılabilir. O halde, insana bazı fotoğrafların yakın veya uzak gelmesinin bilinçaltıyla ne gibi bağlantıları olabilir? Bir fotoğrafın, çekene ya da bakana belli anlamlar ifade etmesinin bireysel hafızayla bir ilgisi var mıdır?

Küratör Çelenk Bafra, Türkiye’den altı kadın sanatçının özgün görsel anlatılarına yer veren Tekinsiz Karşılaşmalar fotoğraf sergisinin bu konuda kesin argümanlar üretmek yerine bu sorulara farklı açılardan bakarak yenilerini eklemek üzere yola çıktığını belirtiyor. Çelenk Bafra, sanatçıların çalışmalarından seçki yapmak yerine, bu altı genç sanatçının "tekinsiz karşılaşmalar" meselesine farklı açılardan referans veren birer fotoğraf serisini mümkün olduğu kadar kapsamlı bir biçimde izleyiciyle paylaşma yolunu seçtiklerini vurguluyor: "Fotoğraf, giderek artan biçimde farklı bağlamsal okuma ve üretim olanaklarını barındıran, yeni sergileme biçimlerine açık bir alan. Bunun en önemli kaynağı elbette fotoğrafı üretenin ta kendisi. Sanatçının yaşadığı dönem ve coğrafyayı kavrama biçimleri, bakış açısı ve bunları görsel anlatıma taşımasındaki estetik arayış her zaman belirleyici oluyor. Bu açıdan, sergiye katılan sanatçıların Türkiye’den, belli bir kuşaktan ve kadın olmasının, bu serileri yaratım süreçlerinde veya yapıtlarının okunmasında yeri olabileceğini yadsımamak gerekiyor."

Sergide, Zeren Göktan, hayatımızın temelini oluşturan rastlantısal olaylar ve bunların tahmin edilmesi imkansız etkileri üzerine çektiği fotoğraflarla çağdaş felsefede kullanılan ’siyah kuğu’ metaforuna bakıyor. Zeynep Kayan, yırtarak yeniden ürettiği fotoğraflarıyla son derece aşina ama bir o kadar da tuhaflaştırılmış "benlik" ve "kadınlık" imgeleri yaratırken fotoğrafın anlatı olanaklarını da sorguluyor. Melisa Önel, bir koruma, yeniden üretme ve değiştirme biçimi olarak bireysel hafıza ve hatırlamanın anlamları üzerine düşünen serisiyle Tekinsiz Karşılaşmalar’a katılıyor. SilvaBingaz’ın kıyı bölgelerde çekilen fotoğrafları, esasen varoluşun hafifliğiyle ağırlığının ortak kıyısında gezinerek doğum, ölüm, aşk gibi hayata dair pek çok anı hatırlatıyor. Banu Cennetoğlu’nun otoyol kenarlarındaki yeşil alanlarda amaçsızca duran ve belki de hiç gelmeyecek bir şeyi bekleyen adamları belli belirsiz fotoğrafladığı çalışması sosyopolitik okumaların yanı sıra günümüze dair genel bir tekinsizliğe işaret ediyor. Çınar Eslek’in bedeninin yatakta bıraktığı izleri tasvir ettiği soyut fotoğrafları ise, aslında bir "an"ı, o anda "orada olan"ı ve "artık orada olmayan"ıgöstermeyi amaçlıyor.

Küratör Levent Çalıkoğlu, serginin, eylem ve sonuç ilişkilerine, bilinçli ve bilinçsiz yer değiştirmelere, sosyal koşulların güncel parametrelerine, mekan kültürünün yarattığı ve ardında bıraktığı fiziki tortulara, beden ve kimlik temsilinin yeni arayışlarına, kişisel bir hafızanın çevresiyle kurduğu yakınlık ilişkilerine açıldığını belirtiyor: "Farklı tecrübelerin içinden doğan bu altı sanatçıyı birbirine bağlayan temel izlek ise, gerçeklikle karşılaşmalarından doğan tekinsizliği neredeyse bir motif gibi işlemeleri, çalışmalarının içinde örtük ve açık anlam katmanları olarak tekinsizliğin işaretlerine ulaşmış olmaları."

Levent Çalıkoğlu, sergiye seçilen her bir karenin bilindik olana işaret etmekle beraber kimi zaman izleyiciyi rahatsız edici bir keşfe kimi zaman da gözünün önünde yer aldığı halde farkedemediği güncel bir akışa davet ettiğini ifade ediyor: "Kimi sanatçının parçalı bir dizi hikaye olarak kurguladığı kimisinin de süregelen bir eylem olarak farklı zamansal ve mekansal tecrübelerle devam ettirdiği çekim pratikleri, tekinsiz olanla karşılaşmanın koşulsuzluğunu dışa vuruyor. Tanıdık olduğu halde bizi rahatsız eden, gizli kalması gerekirken fotoğraf karesinin içine hapsolarak aydınlanıveren, dilin tanımlamada çaresiz kaldığı bu tekin olmayan haller en nihayetinde bir karşılaşma anının içinden sıyrılarak gözümüzün önüne ulaşıyor. Sergi, son kertede bugünün çok katmanlı ilişkiler ve anlamlar dünyasında hala keşfedilecek yeni tekinsiz haller olduğunu hatırlatıyor."

Tekinsiz Karşılaşmalar - Sergi Etkinlikleri

Fotoğraf ve Sanatçı Kitapları Buluşması

İstanbul Modern’in 23. fotoğraf sergisi Tekinsiz Karşılaşmalar,fotoğrafın üretim ve sergileme biçimleriyle sunduğu yeni olanaklara da dikkati çekmeye çalışıyor.Bu bağlamda İstanbul Modern, güncel sanatta önemi giderek artan basılı malzeme ve sanatçı kitaplarına odaklanan bir etkinlik düzenliyor. Sanatçı ya da sergi kataloğunun ötesinde, basılı malzeme günümüz fotoğrafı için bir mecra ve mekan olarak ne gibi olasılıkları barındırır? Fotoğraf ve basılı malzeme birlikteliğinin ortaya koyduğu yeni düşünce alanları ve iletişim olanakları nelerdir?

Tekinsiz Karşılaşmalar kapsamında İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi’nden kütüphanesine, hatta içinde bulunduğu mahalledeki komşularına uzanan etkinlik, konuya dair bir panel, kütüphane buluşması ve rehberli turu içeriyor. Günümüzde fotoğraf ve basılı malzeme ilişkisine yeni bir gözle bakmak amacıyla düzenlenecek buluşmada fotoğrafçılar, bağımsız yayın oluşumları ve konunun meraklıları bir araya geliyor.

24 Eylül Cumartesi

15:30- 16:30 PANEL- Güncel Fotoğrafta Basılı Malzeme ve Sanatçı Kitapları

Konuşmacılar: Banu Cennetoğlu (Sanatçı, BAS), Melisa Önel (Sanatçı, RECCollective-Bandrolsüz), Ali Taptık (Sanatçı, Onagöre- Bandrolsüz)
Moderatör: Çelenk Bafra (Küratör- İstanbul Modern)

16:30- 17:30 İSTANBUL MODERN KÜTÜPHANE BULUŞMASI
İstanbul Modern fotoğraf katalogları, BAS ve Bandrolsüz bünyesindeki yayınlardan bir seçkinin sergilenmesi ve davetli sanat oluşumlarıyla söyleşi

17:30- 19:00 REHBERLİ TUR*

İstanbul Modern- Tekinsiz Karşılaşmalar
İstanbul Modern’in yeni fotoğraf sergisindeki fotoğraf ve basılı malzemeler
RECCollective- İmkansız Mekan
RECCollectivefotoğraf sergisi, GAPO ve Bandrolsüz yayınları
Adres: Mumhane Caddesi,No. 38 Emsa Han, Karaköy

BAS
BENT yayınları veBAS uluslararası sanatçı kitapları arşivi
Adres: Necati Bey Caddesi,No. 32, Karaköy

*Turlar sergi küratörü ve sanatçılar tarafından yapılacaktır.

Tarih: 24 Eylül 2011, Cumartesi
Saat: 15:30- 19:00