Uluslararası Sanatçı Filmleri 2020 "Lisan" üzerine

İstanbul Modern, dünyanın farklı coğrafyalarından sanatçıların video, animasyon, kısa filmlerinin yer aldığı Artists’ Film International (Uluslararası Sanatçı Filmleri) programını ağırlıyor. Videolar bu yıl "lisan" konusuna odaklanıyor.

Dünya üzerindeki her bir lisan, ait olduğu toplumu oluşturan bireyler arasında bir iletişim aracı olmanın ötesinde, aynı zamanda kültürel birikimi temsil eder. Lisan, bireylerin düşüncelerini ifade etmeleri için bir araçtır ve çevremizdeki dünyayı nasıl algıladığımızı, nasıl ifade ettiğimizi belirleyen önemli bir unsurdur.

Lisan teması ve bu başlığa ilişkin farklı açılımlar Artists’ Film International programında yer alıyor ve programa bu yıl, İstanbul Modern’in davetiyle, sanatçı Ergin Çavuşoğlu katılıyor. Çavuşoğlu’nun "Arzu Patikaları / Tarot ve Satranç" adlı videosu 2020 yılı içinde hem İstanbul Modern’de hem de programın uluslararası ortaklarında gösteriliyor.

Londra’daki Whitechapel Gallery öncülüğünde 2008 yılında başlayan Artists’ Film International farklı coğrafyalardan 20 sanat kurumunun ortaklığıyla devam ediyor. Bu kapsamda video sanatıyla ilgili araştırmalarını birbirleriyle paylaşan kurumlar, her yıl belirli bir tema çerçevesinde ülkelerinden bir sanatçı ve çalışmasını seçerek programa katılıyor. İstanbul Modern, geçmiş yıllarda programa Ali Kazma, İnci Eviner, Ergin Çavuşoğlu, Sefer Memişoğlu, Bengü Karaduman, Burak Delier, Vahap Avşar, Zeyno Pekünlü, Cengiz Tekin, Pelin Kırca ve Senem Gökçe Oğultekin’in videolarıyla katılmıştı.

İstanbul Modern, alınan tedbirler kapsamında programı çevrimiçi bir sergi olarak planlama kararı aldı. Program kapsamında içeriği İstanbul Modern’in küratöryel seçimiyle belirlenen çevrimiçi sergide sekiz film gösteriliyor. Bu kapsamda sergide yer alan sanatçılar: Ergin Çavuşoğlu (İstanbul Modern, Türkiye); Yu Guo (KWM artcenter, Pekin, Çin); Ailbhe Ní Bhriain (Crawford Sanat Galerisi, Cork, İrlanda); Francesco Pedraglio (GAMeC, Bergamo, İtalya); Raqs Media Collective (Project 88, Mumbai, Hindistan); Lerato Shadi (Friends of Iziko South African National Gallery, Cape Town, Güney Afrika); Rhea Storr (Whitechapel Gallery, Londra, İngiltere); Lisa Tan (Bonniers Konsthalle, Stockholm, İsveç).

Program / İçerik: Öykü Özsoy Sağnak, Ümit Mesci

2020'nin Konuğu:

Ergin Çavuşoğlu

Arzu Patikaları / Tarot ve Satranç, 2016

Tek kanallı HD (2048 x 853) video ve ses

29’ 3’’

Sanatçı, Extra City Kunsthal, Platform 0090 ve FLACC izniyle

Yapıt, SAHA Derneği’nin ek desteğiyle üretilmiştir

1968 yılında Tirgoviste, Bulgaristan’da dünyaya gelen Ergin Çavuşoğlu, yaşamını ve çalışmalarını Londra’da sürdürüyor. Çavuşoğlu, Sofya’da Ulusal Güzel Sanatlar Okulu “Iliya Petrov”da başladığı eğitimine İstanbul’da Marmara Üniversitesi’nde devam etti. Sanatçı, Birleşik Krallık’ın başkenti Londra’daki Goldsmiths College’da yüksek lisans ve Portsmouth Üniversitesi’nde doktorasını tamamladı.

Çoğunlukla video ve ses yerleştirmeleri üreten Çavuşoğlu’nun çalışmaları genellikle özel ve kamusal olanın kesiştiği kent mekânlarında geçer. Sanatçının “eşik” olarak tanımladığı bu alanlar, kişiler ve bulundukları çevre arasında bir sınır işlevi görür.

Ergin Çavuşoğlu’nun “Arzu Patikaları / Tarot ve Satranç” adlı çalışması insan davranışlarının evrensel niteliklerini ve bunların geçmiş, şimdi ve gelecek ile ilişkilerini ele alıyor. Sanatçının Italo Calvino’nun Kesişen Yazgılar Şatosu (1973) adlı kitabında yer alan edebi ifadeler merceğinden betimlediği video, edebiyattan ödünç aldığı farklı unsurlarla çok katmanlı bir anlatıma dönüşüyor. “Arzu Hatları / Tarot ve Satranç” başlıklı videoda aktarılan anlatı, Shakespeare’in Hamlet, Macbeth ve Kral Lear eserlerine olduğu kadar Faust ve Oedipus gibi klasiklere de gönderme yapıyor.

Ailbhe Ní Bhriain

Yazıtlar (Bir Burada Şimdi), 2018

Video

14’ 54’’

1978 yılında doğan İrlandalı sanatçı Ailbhe Ní Bhriain, İrlanda’nın Cork kentindeki Crawford Sanat Koleji’nde başladığı eğitimini Birleşik Krallık’ın başkenti Londra’daki Kraliyet Sanat Koleji’nde yüksek lisans ve Kingston University’de doktora çalışmalarıyla sürdürdü.

Sanatçı video çalışmaları dışında bilgisayarla üretilmiş görüntüler ve fotoğraf gibi farklı ifade tekniklerini de kullanır. Ses kayıtları, canlı performanslar ve doğaçlamaları sürecin parçası haline getirdiği gösterimler ve yerleştirmeler kurgularken müzisyenler ve kompozitörlerle işbirlikleri yapar.

Ailbhe Ní Bhriain, “Yazıtlar (Bir Burada Şimdi)” adlı yapıtında gerçek görüntülerle bilgisayarda oluşturduğu imgeleri bir araya getirirken mekân algısını ortadan kaldıran bir ortam sunuyor. Videoda birbirini takip eden çekimler, hayvanların da bulundukları çevreyi gözlemlediği terk edilmiş taş ocağının derinliklerine izleyicileri çekiyor. Sanatçı, kireçtaşı tabakaları ve insanların bıraktığı izlerin oluşturduğu görsel kompozisyonu İrlanda dilini yazmak için kullanılan “Ogham” adlı antik alfabenin biçimsel diliyle ilişkilendirmeyi amaçlıyor. Sanatçının artık kullanılmayan bu harf sistemi ve nesli tükenmek üzere olan hayvanlar aracılığıyla yaptığı göndermeler, doğal çevre ve insan ilişkisini antik çağlardan bugüne sorguluyor.

Lerato Shadi

Mabogo Dinku, 2019

Video

6’

1979 yılında Güney Afrika’nın Mahikeng kentinde doğan Lerato Shadi, yaşamını ve çalışmalarını Berlin’de sürdürüyor. 2006 yılında Johannesburg Üniversitesi’nden mezun olan Shadi, Berlin’deki Weißensee Sanat Akademisi’nde yüksek lisansını tamamladı.

Sanatçı, birbirini takip eden süreçlere sıklıkla başvurduğu çalışmalarında video, performans ve yerleştirme gibi farklı tekniklere başvurur. Shadi, Batı medeniyetinin sahip olduğu yaygın varsayımlara meydan okurken eleştirel bir yaklaşımla dünya tarihinin tek bir bakış açısıyla değerlendirilemeyeceğinin altını çizer.

Lerato Shadi, “Mabogo Dinku” başlıklı videoda Güney Afrika diline ait dizeler okurken elleriyle anlaşılması mümkün olmayan jestler yapıyor. Sanatçı söylediklerini ve hareketlerini çözümleyebilmesi için izleyiciye bir araç sunmuyor. Shadi, Güney Afrika’da 1948 - 1994 yılları arasında resmî devlet politikası olarak uygulanan ırkçılık sistemi olarak özetlenebilecek, “apartheid” döneminde ötekileştirilen hakların tarihini, yani anlatılması mümkün olmayanı anlatma çabasını böylece daha da görünür kılmayı amaçlıyor. Ayrıca sömürgeci odaklı tarihten farklı olan gerçekliği aktarmak için İngilizce ya da herhangi başka bir Batı dilini kullanmayı da tam bu nedenle reddediyor. Sanatçı için evrensel olarak kabul gören “Batı”ya olan mutlak bağlılık yalnızca “diğerlerini” daha da baskılayacak bir araç olabilir.

Rhea Storr

Junkanoo Sohbeti, 2017

Video

12’

1991 yılında Birleşik Krallık’ta Leeds’te doğan Rhea Storr, Londra’da yaşıyor ve çalışıyor. Sanatçı, 2013’te Oxford Üniversitesi’nde lisans, 2017 yılında Londra’da Kraliyet Sanat Koleji’nde yüksek lisans eğitimini tamamladı.

Genellikle video üzerine üretim yapan sanatçı, çalışmalarında etnik kimlik ve ilgili kavramlara odaklanır. Sanatçı bununla birlikte hareketli görüntülerde kültüre dair olguların nasıl temsil edilebileceği üzerine araştırmalarını sürdürür.

Kendisi de Bahama kökenli olan Rhea Storr, adını Bahamalar’daki bir karnavaldan alan “Junkanoo Sohbeti” adlı videoda kelimelerin olmadığı bir dil kullanıyor. Sanatçı bir dilin bir kültüre özgü olması ihtiyacına ek olarak evrensel bir bağlam sunması gerektiğini belirtiyor. Videoda kullanılan çok renkli karnaval kıyafetiyle sesler, sanatçının izleyiciyle buluşturmayı amaçladığı kutlamaya ilişkin dilin tanınmasını kolaylaştırıyor. Yazar ve aktivist James Baldwin ve Bahama Turizm Bakanı’ndan alıntılar kullanan sanatçı, dil ve kimlik başlıklarını beden üzerinden düşünmeye olanak tanıyor. Yalnızca bir kısmı gösterilen beden ve onu saran çok renkli kostüm, sanatçı tarafından kimlik politikası gibi tartışmaya açmak istediği başlıkları aktarmaya yarayan soyut bir arabulucu olarak ifade ediliyor.

Yu Guo

Jiéjiè (Büyüleşme), 2019

Video

12’ 57’’

1983 yılında Siçuan, Çin’de doğan Yu Guo,Siçuan Güzel Sanatlar Enstitüsü’nde lisansını tamamladı. Sanatçı yaşamını ve çalışmalarını Çongçing’de sürdürüyor.

Yu Guo, izleyicinin zor tanıyabildiği, belirsiz mekânlar kurgular. Buna rağmen sanatçının iki boyutlu bileşenlerle inşa ettiği farklı çevreler, temel nitelikleriyle algılanabilir bir bağlam sunar. Sanatçı, çalışmalarında oluşturduğu bu ortamlarda işlediği konuları sınırlı sayıdaki imgeyle aktarırken, basit ancak güçlü bir kompozisyon dili oluşturur.

Yu Guo’nun 2019 yılına ait çalışmasında kullandığı “jiéjiè”, Budist kültüründe bir grup insanın müşterek bilinçle meydana getirdiği koruyucu alanı tanımlayan bir terim olarak açıklanabilir. Sanatçı videoyla bu kavramı iletişim araçlarıyla donatılmış kentsel mekânlarda tekrar ele almayı amaçlıyor. Sanatçı için, metro vagonlarındaki pencereler ya da telefon ekranları, bireylerin kendileri dışındaki dünyayla muhtelif yöntemlerle etkileşim kurduğu unsurlar. Bununla birlikte bu olguların kendilerine has anlatım dilleri Yu Guo’nun ele aldığı tek konu değil. Sanatçı ayrıca, “jiéjiè” kavramı üzerine yürüttüğü araştırmayı bu çerçevede aktarırken yeni bir lisan ihtiyacını da sorguluyor.

Francesco Pedraglio

Saat Yönünün Tersine Anlatı (6 takımyıldız), 2017

Video

10’ 4’’

1981 yılında Como, İtalya’da doğan Francesco Pedraglio, yaşamını ve çalışmalarını Meksika’nın başkenti Meksiko’da sürdürüyor. Aynı zamanda bir yazar olan sanatçı, Tania Pérez Córdova’yla birlikte Meksiko ve Londra’da Juan de la Cosa / John of the Thing adlı bir yayın projesini yürütüyor.

Francesco Pedraglio, lisan kavramını yalnızca çeşitli durumları ya da sanat yapıtlarını betimleyip onları aktarmaya yarayan bir araç olarak değerlendirmez. Bunun yerine anlatıcı ve anlatılan arasındaki ilişkiyi öne çıkarır ve onlar arasındaki farklı bileşenleri gözlemlerken onlara yeni bağlamlar kazandırmayı amaçlar. Bu yaklaşımla sanatçı için etkileşimin temel aracı çalışmalarında mevcut olan dildir.

Sanatçı, saat yönünün tersine hareket eden bir kamerayla merkezinde bir kolonun yer aldığı mekânı ve oradaki performans kaydını izleyiciyle buluşturuyor. Altı olası takımyıldızı tasvir eden soyut anlatım, hareketler, biçimler, yüzeyler, renkler ve videonun bulunduğu karanlık hacimde ışıkla boyut kazanıyor. Videonun omurgası olan bu anlatım dili, sözcüklerin ötesindeki unsurlarla yalnızca bu çalışmaya özgü bir ifade sistemi oluşturuyor.

Raqs Media Collective

Zaman Yolculuğu için Şifreler, 2017

Video

10’ 1’’

1992 yılında Monica Narula, Shuddhabrata Sengupta ve Jeebesh Bagchi tarafından kurulan Raqs Media Collective, Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de çalışmalarını sürdürüyor. Dünyadaki önemli bienallerde ve sanat etkinliklerinde yapıtları sergilenen kolektif, ayrıca çeşitli sergilerin küratörlüğünü de üstlenmeyi sürdürüyor.

Raqs Media Collective’in sosyal ve politik kavramlar yönlendiriciliğinde belirledikleri araştırma süreçlerinde kent ve kente ilişkin başlıklar önemli yer tutar. Farklı ifade tekniklerini kullandıkları sanat pratikleri kuramsal tartışmalara zemin hazırlar. Araştırmalarını sanat yapıtları dışında konferans ve yayınlar aracılığıyla da kamuyla buluştururlar.

Kolektif, “Zaman Yolculuğu için Şifreler” adlı videonun başlığıyla yapıtın içeriğine ilişkin ipuçları veriyor. Yakın ve uzak geleceğe ilişkin imgelemlerini video aracılığıyla izleyiciye aktaran kolektif, bu yaklaşımla ürettikleri yeni sözcükleri bir video sözlük olarak sunuyor. Videoda ekranda okunuşları ve anlamlarıyla beliren sözcüklerin barındırdıkları çok katmanlı göndermeler, sözcüklerin üzerinde yer aldığı imgelerle izlenebiliyor. Sanatçılar henüz yaşanmamış olanları öngörerek onları nitelendiriyor ve bunlardan yola çıkarak gelecekteki insan ve çevresini bir arada çözümlemeyi hedefliyor.

Lisa Tan

Senin Resimlerim, 2017-19

Video

23’

1973 yılında Syracuse, New York, ABD’de doğan Lisa Tan, İsveç, Stockholm’deki Konstfack Sanat, Zanaat ve Tasarım Üniversitesi’nde dersler veriyor. Lisans ve yüksel lisans eğitimini Amerika’da farklı eyaletlerde yapan sanatçı, doktorasını yine İsveç’in Göteborg kentinde tamamladı.

Videoyla birlikte fotoğraf, metin ve yerleştirmeler da üreten Lisa Tan, bireylerin siyasi bilincinin, bireysel öznelliğinin ve eğilimlerinin imgeler ve dil üzerinden nasıl biçimlendiğini araştırır. Sanatçı araştırma süreçlerini belirlerken kuramsal kavramlara başvurmanın yanında kişisel olguları da irdeler.

Lisa Tan, “Senin Resimlerim” adlı videoda imge ve dil üzerine yürüttüğü çalışmaları kişisel bir yol hikâyesi üzerinden izleyiciyle buluşturuyor. Ayrıca Mars’a ait fotoğraflarla Dünya gezegeninin geleceğine ait olası imgeleri ilişkilendirirken iklim krizi ve sonuçlarını düşündürmeyi amaçlıyor. Bununla birlikte Lisa Tan, göstergebilimin kurucu isimlerinden, Fransız kuramcı Roland Barthes’ın annesinin ölümünden sonra matem sürecine cevaben kaleme aldığı Camera Lucida (1981) adlı fotoğraf kuramı kitabına göndermede bulunuyor. Lisa Tan çalışmasında, Roland Barthes gibi kişisel hikâyelerden yola çıkarak kavramsal konuları hedef alıyor.

Artists’ Film International 2020 Program Ortakları

Ballroom Marfa, Marfa, Teksas, ABD

Belgrad Kültür Merkezi, Sırbistan

Bonniers Konsthall, Stockholm, İsveç

CAC / Güncel Sanat Merkezi, Vilnius, Litvanya

CCAA / Güncel Sanat Merkezi, Kâbil, Afganistan

Crawford Sanat Galerisi, Cork, İrlanda

Fundación PROA, Buenos Aires, Arjantin

GAMeC / Bergamo Modern Çağdaş Sanat Merkezi, İtalya

Hammer Müzesi, Los Angeles, ABD

Friends of Iziko South African National Gallery, Cape Town, Güney Afrika Cumhuriyeti

KWM artcenter, Pekin, Çin

Mohammad ve Mahera Abu Ghazaleh Vakfı, Amman, Ürdün

Moskova Modern Sanat Müzesi, Moskova, Rusya

n.b.k. / Neuer Berliner Kunstverein Video – Forum, Berlin, Almanya

Para/Site Art Space, Hong Kong, Çin

Project 88, Mumbai, Hindistan

Tromsø Kunstforening, Tromsø, Norveç (TKF)

Varşova Modern Sanat Müzesi, Varşova, Polonya

Whitechapel Gallery, Londra, Birleşik Krallık