Türkiye modern sanatının öncülerinden Fahrelnissa Zeid’in kapsamlı bir koleksiyonuna sahip olan İstanbul Modern, Tate Modern’de açılan Zeid retrospektifine önemli bir katkıda bulunuyor. İstanbul Modern daha kurulmadan önce Zeid’in ailesi tarafından müzeye bağışlanan “Cehennemim” başta olmak üzere sanatçının en karakteristik ve ikonik 8 yapıtı Tate Modern’de sergileniyor
İstanbul Modern Sanat Müzesi Koleksiyonu’nda yer alan Fahrelnissa Zeid’in kariyerindeki en önemli yapıtlar, geçtiğimiz yıl yeni binasına taşınarak ziyaretçi rekorları kıran Tate Modern’de tüm dünyadan gelen sanatseverlerle buluşuyor.
Fahrelnissa Zeid’in İngiltere’deki ilk retrospektifi, sanatçının uluslararası sanat dünyasındaki yerini vurgulaması sebebiyle büyük önem taşıyor. Sergi 13 Haziran8 Ekim 2017 tarihleri arasında görülebilir.
Türkiye modern sanatının dünyaya tanıtımı için önemli bir fırsat
İstanbul Modern’in Zeid’in güçlü, ikonik ve farklı dönemlerinin en karakteristik yapıtlarına sahip bir koleksiyona sahip olduğunu hatırlatan İstanbul Modern Yönetim Kurulu Başkanı Oya Eczacıbaşı, “Tate Modern’de Türkiye’den bir sanatçının böylesine kapsamlı bir retrospektifine ev sahipliği yapması iki müzenin işbirliği yapmasının ötesine geçmiş durumda. Bu sergi İstanbul ve Türkiye’nin küresel sanat dünyasına tanıtımı açısından da son derece önemli bir fırsat” dedi.
“Hayali gerçek yapan ilk bağışımız”
Fahrelnissa Zeid’in İstanbul Modern’in tarihinde çok özel ve önemli bir yere sahip olduğunu hatırlatan Eczacıbaşı şöyle konuştu:
“İstanbul Modern daha fikir aşamasındayken dünya çapında ünlü sanatçımız Zeid’in ‘Cehennemim’ adlı başyapıtını, çocukları Şirin Devrim ve Prens Ra’ad Bin Zeid bir gün açmayı hayal ettiğimiz müze için armağan etmişti. İstanbul Modern kurulduğu anda müzeye giren ilk yapıt da o olmuştu. Son zamanlarda Zeid’in küresel sanat dünyasında daha fazla görünür olması, Tate Modern’in Zeid için bir retrospektif hazırlaması ve İstanbul Modern olarak bu sergiye olan katkımız, bizleri gururlandırıyor. Tate Modern ile eş zamanlı İstanbul Modern’de 11 yıl aradan sonra Zeid’in yapıtlarını yeniden bir araya getirmenin de mutluluğunu yaşıyoruz.”
“Zeid’in küresel sanat dünyasındaki yeri perçinlenecek”
Zeid retrospektifinin önemine dikkat çeken İstanbul Modern Genel Direktörü Levent Çalıkoğlu, Fahrelnissa Zeid’in hayat hikayesi, kişiliği ve sanat anlayışıyla kuşağı ve döneminin en yaratıcı sanatçılarının başında geldiğini kaydetti. Çalıkoğlu şöyle devam etti:
“Çekirdeğini 2005 yılında Eczacıbaşı Topluluğu bağışlarının oluşturduğu Zeid’e ait yapıtlar, bir sanatçının müze sergilerinde gelecek kuşaklarla nasıl buluştuğuna dair güçlü bir örnek oluşturuyor. Tate Modern’de gerçekleştirilen retrospektif Zeid’in küresel sanat dünyasındaki yerini daha da perçinleyerek, uluslararası alanda daha çok tanınmasını sağlayacaktır.”
Zeid'in 40 yıllık sanat hayatında empresyonist ve soyut dönemlerinden portrelere dönüşünü de kapsayacak sergide sanatçının 44 yapıtı sergileniyor. Kerryn Greenberg’in küratörlüğünü üstendiği Tate Modern’in sergi için hazırladığı katalogda İstanbul Modern koleksiyonundaki 12 yapıta yer veriliyor. Serginin açılış davetiyesinde kullanılan ‘Cehennemim’ başta olmak üzere, diğer tanıtım mecralarında da Zeid’in İstanbul Modern’deki yapıtları öne çıkıyor.
Zeid koleksiyonunun Avrupa yolculuğu
Münih’teki Haus der Kunst'ta gerçekleşen “Savaş Sonrası: Pasifik ve Atlantik Arasında Sanat” sergisi ve Torino’daki Galleria Civica d'Arte Moderna e Contemporanea’da gerçekleşen “L’emozione dei COLORI nell'arte” (Sanatta Renklerin Duyguları) sergisinde İstanbul Modern koleksiyonundaki yapıtları görülen Zeid’in, Tate Modern’de gerçekleşecek retrospektif sergisi ise Kasım 2017’de Berlin’deki Deutsche Bank KunstHalle’de izleyiciyle buluşacak.
İki şehri buluşturuyor
Tate Modern’deki sergiye koleksiyonundan sekiz yapıt ödünç veren İstanbul Modern, yine koleksiyonundaki 23 yapıttan oluşan Zeid seçkisini müze ziyaretçileriyle buluşturuyor. Sanatçının ustalaştığı soyut geometrik kompozisyonlar, Bizans, İslam ve Batı sanatına referansların yer aldığı, kendine özgü kullandığı renk paletiyle birleşen dışavurumcu resimleri, bu vesileyle yıllar sonra yeniden sergileniyor.
2006 yılında modern sanatımızın öncülerinden Fahrelnissa Zeid ve oğlu Nejad Melih Devrim’in yapıtlarını “Gökkuşağında İki Kuşak” sergisiyle buluşturan İstanbul Modern, Zeid’in en önemli ve ikonik yapıtlarını çatısı altında barındırıyor.
Fahrelnissa Zeid kimdir?
Fahrelnissa Zeid, 1901 yılında Osmanlı döneminde Sadrazam Cevat Paşa’nın yeğeni olarak Büyükada’da doğar. Geniş, sanatçı bir aileden gelen sanatçının kardeşleri yazar Cevat Şakir Kabaağaçlı ve ressam Aliye Berger’dir. Yazar İzzet Melih Devrim ile evliliğinden olan çocukları ressam Nejad Devrim ve yönetmen, tiyatro sanatçısı Şirin Devrim’dir. Zeid aynı zamanda seramik sanatçısı Füreya Koral’ın teyzesidir.
Sanayi-i Nefise’nin ilk kadın mezunları arasında olan sanatçı, resim öğrenimine Paris’teki Académie Ranson’un Stalbach Atölyesi’nde, sonrasında İstanbul’daki Namık İsmail Atölyesi’nde devam eder. 1934 yılında Irak’ın Ankara temsilcisi Emir Zeid ile evlenir, prenses unvanını alır. 1942 yılında D Grubu’na ve sergilerine katılır.
İlk kişisel sergisini 1944’te Maçka’daki evinde açan Zeid, 2. Dünya Savaşı sonrası belirli süreler yaşadıkları Paris, Londra, New York, Brüksel ve daha birçok şehirde yapıtlarını sergiler. 1976 yılında Amman’a yerleşen sanatçı, kendi adını taşıyan bir sanat enstitüsü kurar ve hayatının sonuna kadar enstitüye destek vererek üretimlerine devam eder. Sanatçı, 1991’de Amman’da hayata veda eder.
Coşkulu ve etkili kompozisyonları ile tanınan Zeid’in kendine özgü resim dili, tek üsluba indirgenemeyecek kadar canlı ve zengindir. Zeid’in sanat pratiği; minyatür kurgusuna uygun şekilde inşa edilmiş figürlü kompozisyonlarıyla erken dönem, vitray yüzeylerini anımsatan geometrik ve serbest soyutlamacı çalışmalarıyla olgunluk dönemi ve çoğunlukla portrelerden oluşan ve psikolojik anlatının ön plana çıktığı geç dönem şeklinde sınıflandırılabilir.
